Oorzaken van de krappe grondstoffenmarkt raken ook 2023

Voor eenieder was 2022 een bewogen jaar, ook in de grondstoffenmarkt. Nu Corona in Europa en Amerika grotendeels achter de rug is, draait de economie weer op volle toeren. Veel bedrijven hadden echter hun capaciteit flink teruggeschroefd en daarmee de voorraden laag gehouden. Grondstoffen inkopen en beschermen met exportheffingen werden een politiek onderwerp.

Vanwege de prijsstijging van een groot aantal essentiële grondstoffen en van energie en lonen, hebben we helaas te maken met sterke prijsstijgingen van grondstoffen in de bakkerij. Hierdoor zijn fabrikanten genoodzaakt om de prijzen van producten te verhogen. 

Het klimaat en de gemaakte maatregelen hiervoor, de oorlog in Oekraïne en het algemene personeelstekort zijn daar de belangrijkste oorzaken van. Zolang de oorlog voortduurt blijft er onzekerheid over beschikbaarheid van grondstoffen en onzekerheid is een slechte drive voor de markt. Met verschillende prijsstijgingen tot gevolg voor o.a. suiker, granen, zout en plantaardige oliën.

Een deel van de verhogingen hebben al plaatsgevonden in 2022, maar nog niet alle verhogingen zijn doorgevoerd. Gevolg is dat er per januari 2023 nog een fors aantal prijsverhogingen van fabrikanten doorgevoerd zijn. Uitzondering hierop zijn de zuivel prijzen (slagroom en boter) die in prijs verlaagd worden. In de prijswijzigingen van week 1 vind je de lijst met leveranciers en de aanpassingen.

Graag informeren we je meer in detail over wat dit voor specifieke grondstoffen betekent.

Naar verwachting geen snelle daling van de suikerprijzen 

Ondanks dat de suikerproductie wereldwijd is gestegen zijn de suikerprijzen meer dan verdubbeld ten opzichte van oogst 2021. Eén van de grootste directe oorzaak hiervoor is de droogte, waardoor in Europa voor de derde keer op rij de bietenoogst tegenviel en de opbrengst met 4,4% is gedaald. Door de krapte beginnen de verbruikers van suiker steeds eerder hun volume vast te leggen. 

Een andere oorzaak is het verplaatsen van de productie door grote multinationals van Rusland naar Europa. Om aan de vraag van suiker in Europa te blijven voldoen, moet er 2 miljoen ton suiker geïmporteerd worden. Import van ruwe, ongeraffineerde suiker is duur vanwege de dollar en hoge transportkosten, maar er is ook te weinig capaciteit om dit volume te kunnen verwerken. Import van geraffineerd witte suiker is onmogelijk door het gebrek aan volume.

Tot slot zijn de prijzen van suikervervangers zoals fructose en glucose een flink stuk duurder geworden dan de huidige suikerprijzen wat ook nog eens druk legt op het huidige volume beschikbare suiker. Dit naast de toch al enorm hoge energiekosten voor het raffineren van de suiker.

Uiteindelijk is de verwachting dat de suikerprijzen niet snel (meer) zullen dalen, zeker niet zolang de oorlog in Oekraïne blijft voortduren. Een record oogst zou verlichting kunnen brengen, maar de kans daarop wordt steeds kleiner, doordat het aantal telers wat kiest voor bieten ook steeds kleiner wordt.  

De granenmarkt 2022 volledig in de greep van de Russische inval op Oekraïne

Vóór de oorlog losbrak stond de markt al onder druk door hoge transportkosten, exportheffing van Russische tarwe en premies. De Matif schommelde voor de oorlog tussen €200 en € 250, maar na de inval in februari 2022 gingen de prijzen door het dak met een hoogste notering van € 430,- in mei. De abrupte exportstop vanuit de grootste graanschuur van Europa was uiteraard de oorzaak. In de loop van het jaar is de Matif weer wat gezakt naar rond de €300,- door de in allerijl opgezette graancorridor over de Zwarte zee. Toch blijft de graanprijs enorm hoog door de gestegen energiekosten, kosten transport, premies op de hoge kwaliteit baktarwe en dure kunstmest. Zolang de oorlog voortduurt zal er in 2023 weinig veranderen. 

De boterprijzen dalen na een lange periode van prijsstijgingen

De boternotering is sinds september 2021 alleen maar gestegen. Voorheen stond de gemiddelde boternotering rond € 3,90. Op 6 april 2022 is de hoogste notering ooit gemeten: € 7,35. Dit is een stijging van 188%. Deze forse stijging kwam voort uit het feit dat de (wereld)economieën tijdens de laatste naweeën van twee coronajaren weer volledig op gang kwam. De vraag naar zuivel groeide explosief, met name in Azië en het Midden-Oosten. 

Intussen was de melkproductie flink naar beneden gebracht. Met als gevolg een boternotering die over een periode van 36 weken alleen maar is gestegen. Naast de herstelde vraag naar zuivel en de daarmee gespannen markt, hielpen de stikstofregels vanuit Europa ook niet mee. Ondanks dat de melkgarantie prijs ook elke week steeg, konden de boeren niet direct meer melk leveren. Aan het eind van 2022 lijkt er een keerpunt te komen. Er komt meer boter beschikbaar vanuit de vrieshuizen en er wordt intussen meer melk geproduceerd – mede dankzij het zachte najaar, waardoor de koeien lang buiten konden blijven grazen en daardoor ook meer melk konden blijven produceren. In Azië is de vraag naar zuivel wat weggezakt en daarmee is de boternotering weer aan het zakken naar € 5,10.

Ook plantaardige oliën kenden prijsstijgingen door vraag en aanbod, maar ook energiekosten en krapte op de arbeidsmarkt

De markt in plantaardige oliën heeft een enorme stijging gekend door verscheidene oorzaken. De grondstoffen palm, raap en soja worden niet alleen gebruikt voor feed, food en farmacie, maar het aandeel wat verwerkt wordt tot biodiesel wordt elk jaar ook steeds groter onder druk van de klimatologen. Dit heeft gevolgen voor de prijs, aangezien de vraag naar deze oliehoudende zaden hierdoor alleen maar groter wordt, terwijl het aanbod/teelt niet evenredig groeit. 

De oorlog in Oekraïne heeft er vervolgens voor gezorgd dat de olieprijzen nog sneller stegen door het ontstaan van een enorm tekort op zonnebloemolie. Afnemers gebruikte diverse alternatieven, wat niet alleen leidde tot meer vraag, maar ook tot hamstergedrag. De prijzen van plantaardige oliën stegen met meer dan 300%. Zo was de gemiddelde prijs van 1000 liter raapolie vóór Corona (en de oorlog) rond de €800,- maar steeg tot €2500,- in mei 2022. Deze prijsstijging was niet alleen een kwestie van een ontwricht evenwicht in vraag en aanbod, maar ook door het stijgen van energiekosten en gebrek aan personeel/capaciteit binnen de raffinaderijen. Inmiddels is de beschikbaarheid van de oliën gelukkig weer op orde.

Onverminderde hoge vraag naar gluten en zetmeel leidt ook tot prijsstijgingen

Op de beschikbaarheid van gluten en zetmeel heeft de energiecrisis, hoge logistieke kosten en een hoge mate van onzekerheid in de markt grote impact. De grootste afnemer van natief zetmeel is de papier- en kartonindustrie. Tijdens Corona was er nog enorm veel vraag naar karton, omdat iedereen vanuit huis boodschappen deed en alles liet bezorgen. Sinds de oorlog is deze vraag flink afgenomen met als gevolg dat de kartonindustrie de productie heeft verminderd of zelfs gedeeltelijk heeft stilgelegd. Gluten is een bijproduct van het produceren van zetmeel. Als de vraag naar zetmeel wegblijft, ontstaat er tegelijkertijd een schaarste aan gluten.

De vraag naar gluten blijft onverminderd hoog in de food, vooral bij de meelmolens. De tarweoogst 2022 gaf wel een groot volume, maar de kwaliteit liet te wensen over. Hierdoor moeten de meelmolens relatief veel gluten toevoegen om te komen tot een redelijk goed eiwitpercentage en -kwaliteit om een goede bakkwaliteit te kunnen garanderen.

De gemiddelde glutenprijs is gestegen van +/-  €1500,- per ton tot momenteel € 3900,- per ton.

Schaarste in zout 

Normaliter liggen de zoutprijzen rond de €0,10 per kg, maar door de energiecrisis en de hoge brandstof- en verpakkingskosten zijn de zoutprijzen sinds het begin van de oorlog met 350% gestegen. Juist omdat zout een relatief goedkope grondstof is, werken de genoemde meerkosten extra hard door. 

Inmiddels draait de economie, na een aantal jaar van coronacrisis, weer volop door. Hierdoor is er een enorme vraag ontstaan naar zout in de chemie. 80% van al de zoutbehoefte gaat naar de chemie voor productie van onder andere chloor, natronloog, zoutzuur etc. Door de toename van deze vraag is er een capaciteitsprobleem ontstaan bij de zoutbedrijven. Met zoutwinning is het niet zo dat er even extra zout gewonnen kan worden om aan de snel groeiende vraag te kunnen blijven voldoen. Met andere woorden: zolang de vraag blijft groeien, zal de schaarste in zout helaas ook een rol blijven spelen.

Aan de gegeven informatie kunnen geen rechten worden ontleend. Gebruik van de tekst is voor eigen risico en aansprakelijkheid is derhalve uitgesloten.